2η Ετήσια Ημερίδα Φοιτητών, Μεταπτυχιακών και Υποψήφιων Διδακτόρων Θρησκειολογίας - Πρόγραμμα

2η Ετήσια Ημερίδα
Φοιτητών, Μεταπτυχιακών και Υποψήφιων Διδακτόρων Θρησκειολογίας
23 Απριλίου 2010
Αμφιθέατρο Δ’ Θεολογικής Σχολής
Υπεύθυνοι καθηγητές - Επιστημονική Επιτροπή: Παναγιώτης Παχής, Αγγελική Ζιάκα

«Η Θρησκεία Στην Πολιτισμική Διαμόρφωση Της Νεολιθικής Εύφορης Ημισελήνου»,

«Η Θρησκεία Στην Πολιτισμική Διαμόρφωση Της Νεολιθικής Εύφορης Ημισελήνου»,

Στέφανος Κανδηλάρης, Υπ.Διδ. Θρησκειολογίας

Στο γεωγραφικό χώρο που εκτείνεται από την Ανατολία της Μικράς Ασίας, τη Συροπαλαιστίνη και τις γόνιμες όχθες του Νείλου στην Αίγυπτο έως και τη Μεσοποταμία, θα συναντήσουμε τις πρώτες μόνιμες εγκαταστάσεις στην ανθρώπινη ιστορία. Η νεολιθική επανάσταση στην εύφορη ημισέληνο επιφέρει συγκεκριμένες οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές μεταβολές. Μια σειρά από μαρτυρίες θρησκευτικής σημασίας παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και εξετάζονται υπό τις ποικίλες ερμηνείες ερευνητών. Παράλληλα το θρησκευτικό γεγονός θεωρείται όχι ως μια αυτόνομη πτυχή της ανθρώπινης ιστορίας αλλά ως μέρος του ευρύτερου συστήματος, που διέπει την ανάπτυξη των ανθρώπινων κοινωνιών.

«Η Λατρεία Της Προϊστορικής Ελλάδας: Το Μυκηναϊκό Πάνθεον»,

Σπύρος Θερμός, Μτπχ. Θρησκειολογίας

Το θρησκευτικό υπόβαθρο της προϊστορικής εποχής - Οι επιρροές της Μινωικής Λατρείας - Οι Μαρτυρίες των πινακίδων της Γραμμικής Β' - Κατάλογος των Προϊστορικών θεοτήτων - Ο προβληματισμός για τα νέα δεδομένα - Η συνέχεια της λατρείας κατά τους ιστορικούς χρόνους.

«Πορτραίτα Των Πτολεμαίων Βασιλέων»,

Γιάννης Σουκάντος, Μτπχ. Αρχαιολογίας

 
Η βασιλική προσωπογραφία των Πτολεμαίων ηγεμόνων από την απαρχή της διακυβέρνησής τους το 321 π.Χ έως την πτώση της δυναστείας τους το 30 π.Χ - βασιλική προσωπογραφία και ιερατείο - κατηγορίες απεικονίσεων- τεχνοτροπία, γλύπτες και εργαστήρια - γεωγραφική ανακατανομή πορτραίτων - ιδεολογία και Πρόσωπο

«Η Θρησκεία ως Εργαλείο Πολιτικής των Πτολεμαίων»,

Θανάσης Κουτουπάς, Μτπχ. Θρησκειολογίας

Η παρούσα εργασία έχει σκοπό να παρουσιάσει τον τρόπο με τον οποίο οι Πτολεμαίοι έκαναν χρήση της θρησκείας ως ένα εργαλείο πολιτικής προπαγάνδας μέσα από τρεις κύριους άξονες: την προώθηση της λατρείας του βασιλιά, τη λατρεία μιας νέας θεότητας, αλλά και την ανάπτυξη στενών δεσμών με το ήδη υπάρχων ιερατείο, μέσα από την οικονομική και όχι μόνο βοήθεια προς τους ναούς.

 

«Η Θρησκεία Εντός της Κοινωνίας Προσεγγίζοντας τη Θεοποίηση των Ηγεμόνων στα Ελληνιστικά Χρόνια»,

Νικόλας Ε. Ρουμπέκας, Υπ.Διδ. Θρησκειολογίας

Η παρούσα εισήγηση υποστηρίζει πως η κατανόηση του φαινομένου της θεοποιήσεως των ηγεμόνων κατά τη διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων ουσιαστικά πρέπει να στηρίζεται στη μελέτη και κατανόηση της ελληνιστικής κοινωνίας. Οι ηγεμόνες αποτελούσαν ενεργά μέλη της κοινωνίας και απευθύνονταν στο σύνολο των υπηκόων τους, με κίνητρο τη διατήρηση της εξουσίας τους. Η προπαγάνδα αυτή, ωστόσο, μπορεί να σήμαινε για ορισμένες ομάδες ανθρώπων – κυρίως της περιφέρειας – μία πραγματική πίστη στη θεϊκή φύση των ηγεμόνων. Η θρησκεία, συνεπώς, πρέπει να εξετάζεται ως ένα ακόμη πολιτισμικό φαινόμενο, το οποίο εμφανίζεται εντός των κοινωνιών. Αντί του καθιερωμένου τίτλου «Θρησκεία και Κοινωνία», η παρούσα εισήγηση τίθεται υπέρ της μελέτης της θρησκείας «εντός» της κοινωνίας, ως άλλο ένα φαινόμενο που δημιουργείται, γεννάται ή κατασκευάζεται μέσα στους κόλπους της κοινωνίας.

«Λουκρητία και Πηνελόπη - δύο μυθικές ηρωίδες στην υπηρεσία της Αυγούστειας προπαγάνδας»,

Βαρβάρα Κυριλλίδου, Μτπχ. Θρησκειολογίας

Η παρούσα εργασία έχει ως αντικείμενό της την παρουσίαση και την κριτική δύο μύθων που αφορούν γυναίκες ηρωίδες και το πως σχετίζονται με την εξυπηρέτηση της πολιτικής του Αυγούστου. Η επιλογή των δύο προσώπων δεν είναι τυχαία, αλλά οφείλεται στο ότι παρόλο που αποτελούν δύο γυναικεία μοτίβα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους, σώζονται από συγγραφείς των πρώτων αυτοκρατορικών χρόνων. Στην περίπτωση της Λουκρητίας θα χρησιμοποιηθούν ως πηγές ο Λίβιος και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασεύς, ενώ στην περίπτωση της Πηνελόπης θα γίνει μια σύγκριση μεταξύ της Πηνελόπης του Ομήρου και της Πηνελόπης έτσι όπως παρουσιάζεται στα κείμενα του Οβίδιου. Σε πρώτο επίπεδο θα γίνει προσέγγιση των πηγών και του ιστορικού πλαισίου που γράφουν οι συγγραφείς, ως δεύτερο βήμα θα ακολουθήσει η χωριστή εξέταση του κάθε μοτίβου και τα ερωτήματα που προκύπτουν και σε τρίτο και τελικό στάδιο θα απαντηθούν τα ερωτήματα που τέθηκαν επεξηγώντας πως εξυπηρέτησαν την διατήρηση της pax romana και της pieta που χαρακτήριζαν τις πολιτικές επιλογές του Αυγούστου.

«Αστρολογία και Ιατρική: Η Μετάβαση των Ελληνιστικών Χρόνων»,

Σπύρος Πιπεράκης, Υπ.Διδ. Θρησκειολογίας

Το κείμενο παρουσιάζει τις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που διαδέχτηκαν τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου και οδήγησαν στη διαμόρφωση της νέας πραγματικότητας των ελληνιστικών χρόνων, στη συνάφεια των οποίων η ιατρική συνδέθηκε με την αστρολογία ως μέσο λύτρωσης των ανθρώπων από την αγνωσία του μέλλοντος. Την εποχή αυτή τόσο η αστρολογία όσο και η ιατρική θεωρούνταν μυστικές, μυητικές γνώσεις, που αποκαλύπτονταν μόνο στους μυημένους, ενώ οι προσεγγίσεις των φιλοσόφων και ιατρών πάνω στα ζητήματα των ασθενειών, της θεραπείας τους και της σύνδεσής τους με την τύχη διαμόρφωσε στο θεωρητικό πλαίσιο για την αντίληψη των ουρανίων σωμάτων ως υπαίτιων, αλλά και μέσων θεραπειών των ασθενειών.

«Η Αφηγηματική Συγκρότηση Της Ζωής Των Μιθραϊστών»,

Ολυμπία Παναγιωτίδου, Υπ.Διδ. Θρησκειολογίας

Το κείμενο εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η συμμετοχή στη μυστηριακή λατρεία του Μίθρα είχε ως αποτέλεσμα μία μεταμόρφωση της ταυτότητας των μυημένων στη λατρευτική συνάφεια, η οποία επεκτεινόταν στο ευρύτερο πλαίσιο της ζωής τους και καθόριζε νέες, διαφορετικές γραμμές δράσης. Η θεωρία του Mark Johnson για την αφηγηματική διάσταση της ανθρώπινης εμπειρίας χρησιμοποιείται ως το θεωρητικό πλαίσιο για μία κατανόηση του ευρύτερου αντίκτυπου που είχε η μύηση στα μιθραϊκά μυστήρια στη συγκρότηση της ταυτότητας των μυημένων. Στο πλαίσιο αυτό διερευνάται η ενσωμάτωση της εμπειρίας της μύησης στην ευρύτερη αφηγηματική συγκρότηση της ζωής των Μιθραϊστών, που μεταμόρφωνε το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο ο οποίο ο χαρακτήρας, οι σκέψεις και οι πράξεις των ανθρώπων αποκτούσαν νόημα και έδινε μία νέα διάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι μυημένοι σκέφτονταν και αντιλαμβάνονταν τον εαυτό τους, τον κόσμο και όλα αυτά που τους περιέβαλλαν.

«Μαγεία, Θρησκεία, Άνθρωποι»,

Κωνσταντίνος-Κλέαρχος Σταματουλάκης, Πρ.πτυχ. Θρησκειολογίας

Με την εμφάνιση της θρησκείας  προκύπτει μια ακόμα έκφανση του ανθρώπινου πνευματικού κόσμου, η μαγεία. Χωρίς να μπορεί να οριστεί επακριβώς και με σιγουριά ποία είναι η φύση της, η μαγεία και οι ακόλουθοι της δεχόντουσαν βιαιότατη επίθεση από την επίσημη θρησκεία.

Στην αρχαία Ελλάδα η μαγεία υπήρξε αντικείμενο χλευασμού και η ποινή για τους μάγους ήταν ο θάνατος. Εκείνη την περίοδο η μαγεία ασκούταν είτε σε νεκροταφεία, είτε σε σκοτεινές γωνίες των σπιτιών, κάτω από άκρα μυστικότητα, και το βασικότερο οι σχέσεις μεταξύ μάγου και αυτού που τον είχε ανάγκη ήταν πελατειακές.

Κατά τον μεσαίωνα η απειλή του χριστιανισμού είναι ακόμα μεγαλύτερη απ’ ότι αυτή της επίσημης θρησκείας στην αρχαία Ελλάδα. Πλέον η μαγεία καταδικάζεται ανοιχτά και οι μάγοι δεν αντικρίζουν μόνο την απειλή του θανάτου, αλλά και σκληρά βασανιστήρια. Οι μάγοι, και περισσότερο οι μάγισσες, είναι εχθροί του ίδιου του θεού, μιας και έχουν κάνει συμφωνία με το Διάβολο, που τους προσφέρει τις δυνάμεις του ύστερα από εξωφρενικές τελετές μύησης. Οι «κοινοί θνητοί» ναι μεν χρησιμοποιούν κάποιες φορές τις δυνάμεις των μαγισσών, μιας και ο φόβος της τιμωρίας εξασθενεί μπροστά στα ανθρώπινα πάθη, αλλά τις περισσότερες φορές τους καταγγέλλουν για να απαλλάξουν την περιοχή τους από το μίασμα, αλλά και για να κάνουν και οι ίδιοι μια καλή πράξη.

Τέλος, στις μέρες μας, οι εκκλησία συνεχίζει να βρίσκεται σε έντονη αντιπαράθεση με τη μαγεία αλλά με πιο «πολιτισμένους» τρόπους: η σκληρότερη τιμωρία είναι ο αφορισμός. Η μαγεία όμως έχει αλλάξει χαρακτήρα. Είναι πλέον ανοιχτή στο κοινό, μέσω μιας πληθώρας εκδόσεων συγγραμμάτων. Ακόμα υπάρχει ένας συσχετισμός και συχνά ταύτιση με παγανιστικές αντιλήψεις, που πιθανότατα προέκυψαν από τον κοινό τους διωγμό και τη δαιμονοποίηση τους από την εκκλησία το μεσαίωνα. Μαζί της έχουν αλλάξει και οι αντιλήψεις για τους μάγους  και τις μάγισσες που προωθούνται σήμερα μέσα από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, ως πρότυπα δύναμης, ανεξαρτησίας και πολλές φορές φεμινισμού. 

       Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξερευνήσει την επιρροή του ανθρώπου και της επίσημης θρησκείας/ εκκλησίας στη διαμόρφωση της μαγείας και των μάγων στις τρεις αυτές βασικές περιόδους της ανθρωπότητας.

«Η ανάπτυξη του Νέο-Σουφισμού στην Δύση (19ος – 20ος αι.)»,

Θεμιστοκλής Πέλλας, Μτπχ. Θρησκειολογίας

Μία από τις βασικές ιδέες του Edward Said, στο έργο του Orientalism, είναι ότι η γνώση για την Ανατολή δεν δημιουργείται από αληθινά γεγονότα, αλλά μέσα από φαντασιακές κατασκευές, που συνθέτουν την Ανατολή ως το αντίθετο της Δύσης. Μία τέτοια «a priori» γνώση οικοδομήθηκε μέσα από λογοτεχνικά κείμενα και ιστορικά αρχεία της εποχής (19^ος - 20^ος αι.). Συνήθως αυτά τα κείμενα, υπήρξαν σε μεγάλο βαθμό περιορισμένα στους όρους αντίληψης τους, διαστρεβλώνοντας με αυτό τον τρόπο, την καθημερινή ζωή στις περιοχές αυτές που οι Ευρωπαίοι προσδιόρισαν ως Ανατολή.

          Έτσι, αναμφισβήτητα η δυτική βιβλιογραφία, κυρίως στο πεδίο της Λογοτεχνίας, είναι υπεύθυνη σε ένα μεγάλο βαθμό, για την αναπαραγωγή των όποιων στερεοτύπων της Ανατολής. Πριν από σχεδόν 200 χρόνια, βρετανοί Οριενταλιστές ανακάλυψαν ένα εξαιρετικό θρησκευτικό (όπως το προσδιόρισαν), φαινόμενο που άλλαξε άρδην τον τρόπο που προσεγγίζουμε τις παραδόσεις του Ισλάμ, έτσι όπως αναπαράχθηκαν  στην Μέση  Ανατολή. Οι λόγιοι αυτοί, όπως ο Sir Willian Jones και ο Sir John Malcolm, γνώστες της Περσικής γλώσσας η οποία ομιλούνταν στην Περσία, στο Αφγανιστάν, και στο μεγαλύτερο μέρος της Ινδίας, ανακάλυψαν ένα είδος μυστικισμού που σχετίζονταν με τους οπαδούς του Μωάμεθ. 

«Οι θέσεις του J. Z. Smith για τη μελέτη της θρησκείας και η ανάπτυξη της θεωρίας του»,

Γιώργος Γαϊτάνος, Υπ.Διδ. Θρησκειολογίας

Ο J. Smith με σαρανταετή παρουσία στον ακαδημαϊκό χώρο εξέφρασε την άποψη του για την κατάσταση που επικρατούσε όσον αφορά τη μελέτη της θρησκείας από την περίοδο που μπήκαν οι βάσεις για την ίδρυση του συγκεκριμένου επιστημονικού κλάδου, αλλά παράλληλα διαμόρφωσε το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα πρέπει να επιτελείται, αλλά και να διδάσκεται ώστε οι φοιτητές να είναι εφοδιασμένοι με τις σωστές κατευθύνσεις.

«Η Διδακτική Της Θρησκειολογίας Στα Θρησκευτικά Της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης»,

Σωτήρης Καζάκος, Μτπχ. Θρησκειολογίας

Οι λόγοι καταρχάς που οδήγησαν τον γράφοντα στην επιλογή του θέματος της εργασίας αυτής, εκτός από τα γενικότερα θρησκειολογικά ζητήματα με τα οποία ήλθε σε επαφή κατά τη διάρκεια των μαθημάτων του μεταπτυχιακού κύκλου σπουδών, που ανέδειξαν σημαντικά ζητήματα και δημιούργησαν το απαραίτητο πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκε, είναι κυρίως δυο. Αφενός έχουν να κάνουν με την επαγγελματική του ιδιότητα και λειτουργία ως θεολόγου καθηγητή στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση τα τελευταία δεκαοκτώ χρόνια, που είναι μια ιδιότητα που επίμονα υπενθύμιζε ότι θα μπορούσε και θα έπρεπε στην εργασία αυτή ο γράφων να ασχοληθεί με ένα θέμα που θα πρόσφερε στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας του μαθήματος των θρησκευτικών σ΄ αυτήν τη βαθμίδα της εκπαίδευσης. Αφετέρου δε αυτό έρχεται να συσχετιστεί με μια συζήτηση που είναι σε εξέλιξη εδώ και κάμποσα χρόνια, που αφορά το περιεχόμενο, την κατεύθυνση και την προοπτική του μαθήματος των θρησκευτικών, αλλά ίσως ακόμη και των θεολογικών σπουδών στη χώρα μας, η οποία (συζήτηση) και κρίσιμη είναι και εντάσεις έχει γνωρίσει και εν τέλει δεν έχει βρει ακόμη την ταυτότητά της. 

"Ισλαμικός Φεμινισμός’"

Ζαχαρούλα Γιασεμή, Μτπχ. Φοιτ. Θρησκειολογίας

Σκοπός : Το ζήτημα του Ισλαμικού φεμινισμού είναι αναμφίβολα ένα σύγχρονο θέμα το οποίο βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Ο αγώνας των γυναικών για ίσα δικαιώματα είναι ταυτόσημος με τον αγώνα της ανθρωπότητας για αξιοπρέπεια και για ζωή, κάτι που είναι αρκετό από μόνo του για να προσελκύσει το ενδιαφέρον του ερευνητή. Στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως το ζήτημα των δικαιωμάτων της γυναίκας είναι αλληλένδετο με το αυτό της συνάντησης των δύο κόσμων, της Ανατολής και της Δύσης, εν προκειμένω του ισλαμικού με τον χριστιανικό κόσμο.